KODEKS ETYKI MEDIATORA
Misja
Polskie Centrum Mediacji jest organizacją przyjazną ludziom, dającą poczucie bezpieczeństwa, kompetentną w swoich działaniach, Polskie Centrum Mediacji towarzyszy poszukiwaniu i osiąganiu porozumienia
Podstawa działalności mediatora to poszanowanie praw, godności i wolności człowieka oraz stały własny rozwój etyczny i profesjonalny.
Wstęp:
Mediacja to dobrowolne i poufne porozumiewanie się osób będących w konflikcie przy udziale bezstronnej i neutralnej trzeciej osoby - mediatora. Mediacja ma na celu wsparcie uczestników mediacji w podjęciu wspólnej o rozwiązaniu konfliktu akceptowalnym przez obie jego strony.
W trakcie postępowania mediacyjnego mediator wspiera uczestników sporu w dojściu do porozumienia, jest strażnikiem procedury. Mediacja ukierunkowuje jej uczestników na wspólne rozwiązywanie problemów. Mediator nie jest sędzią lub arbitrem, którzy rozstrzygają spór; jest bezstronny, neutralny wspierając strony w dążeniu do rozwiązania, które jest wygraną dla nich. Mediacja daje uczestnikom satysfakcję merytoryczną - z rozwiązania ich konfliktu, - proceduralną – z przestrzegania właściwej procedury mediacyjnej oraz psychologiczną, która oznacza, że uczestnicy akceptują sposób rozwiązania, mają satysfakcję z zakończenia sprawy.
Mediacja daje możliwość, by stare, często negatywne emocje zostały zamienione na nowe – neutralne, jeśli nie pozytywne, pomaga zobaczyć punkt widzenia drugiej osoby, pozwala „zachować twarz”, pokazując, że nie ma zwycięstwa jednej strony nad drugą. Mediacja jest formą sprawiedliwości naprawczej, w której liczy się akceptowalne dla wszystkich stron konfliktu rozwiązania, a w szczególnej formie mediacji, jaką jest mediacje pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą zadośćuczynienie, przeproszenie, przebaczenie.
„W sprawiedliwości odwetowej najważniejszy jest efekt, w sprawiedliwości naprawczej – proces, jaki zachodzi między stronami.
„Mediacja – to proces ludzki, nie sądowy”.
Nadrzędnym celem mediacji jest dojście do wspólnej decyzji, akceptowanej przez jej uczestników.
W celu, aby postępowanie mediacyjne dawało realne efekty, mediatorzy poza posiadaniem predyspozycji i dobrych chęci, powinni przejść specjalistyczne szkolenia, a także odbyć praktykę u wykwalifikowanego i doświadczonego mediatora.
Przestrzeganie podstawowych zasad mediacji, takich jak dobrowolność, poufność, bezstronność, neutralność, akceptowanie mediatora i reguł mediacji, a także profesjonalność, szacunek i bezinteresowność – to podstawowy obowiązek mediatorów.
Podstawowym obowiązkiem jest także uczciwe, sumienne i rzetelne wykonywanie czynności mediatora oraz stała troska o rozwijanie swoich umiejętności, wzbogacanie osobowości samodoskonalenie i przestrzeganie etyki postępowania. I etyczne postepowanie
Kodeks Etyki Mediatora ma na celu:
Pomóc mediatorom w prowadzeniu mediacji,
Pomóc kandydatom na mediatorów przy podejmowaniu decyzji o podjęciu o wykonywaniu zawodu mediatora.
Mediator powinien być człowiekiem pojednanym z samym sobą i rozumiejącym otaczający go świat Jest to jeden z podstawowych elementów osiągnięcia sukcesu w tej działalności. I umożliwia osiągnięcie satysfakcji osobistej Zapewnia także bardzo dużą satysfakcję osobistą.
Ucząc się mediacji uczymy się jak żyć, jak, na co dzień rozwiązywać konflikty i jak im zapobiegać.
Wiedza o tym jak bez przemocy rozwiązywać konflikty jest każdemu bardzo potrzebna. Warto ją zdobywać już w szkole i na studiach, warto się jej uczyć dla osiągania sukcesu w pracy zawodowej, warto ją poznawać dla osiągania pełnej satysfakcji w życiu osobistym.
Ważne jest przestrzeganie zasady jedności mediatorów, która oznacza przede wszystkim akceptowanie i docenianie różnorodności i indywidualnego - innego u każdego - wkładu, jaki mediator może wnieść, a jednocześnie wspólnoty celów.
Istotna jest wzajemna lojalność mediatorów wobec siebie oraz wobec zadania prowadzenia postępowań mediacyjnych. Jeśli jedność rodzi się z poczucia wspólnoty dążeń do realizacji szlachetnych celów i opiera się na czystości motywacji - wolnych od celów ubocznych - wtedy jest sukces, a atmosfera pracy staje się inspirująca i twórcza.
Warto, aby każdy z mediatorów umiał dotrzeć do swego wewnętrznego potencjału i rozpoznać swoje możliwości i swoje zdolności. Mediator zyskuje wtedy jednocześnie siłę wewnętrzną, która umożliwi współdziałanie, utrzymywanie jedności, a jednocześnie znacznie ułatwia wybór właściwych metod i sposobów prowadzenia mediacji.
Promowanie mediacji w Polsce opieramy na głębokim przekonaniu, że mediacja jest konstruktywnym rozwiązywaniem konfliktów prowadzącym do satysfakcji stron z wypracowanego przez nie porozumienia.
Rozwiązywanie konfliktów/ sporów poprzez mediację przynosi zmiany w dobrym kierunku zarówno dla rozwoju osobistego ludzi w niej uczestniczących, jak również wzajemnego zrozumienia i porozumiewania się, to z kolei prowadzi do zmian i umocnienia więzi międzyludzkich.
Kodeks opracowany jest przez mediatorów Polskiego Centrum Mediacji. Autorami jego są mediatorzy z długoletnim doświadczeniem mediacyjnym.
Rozdział I
Zasady ogólne
Art. 1.
1.Mediator wypełnia swoje obowiązki z poszanowaniem praw i wolności człowieka bez względu na płeć, rasę, wiek, narodowość, wyznanie, poglądy polityczne, popełnione czyny, czy inne warunkowania.
Art. 2
Mediator w swojej pracy powinien kierować się dobrem i potrzebami/interesem stron.
Mediator przestrzega pięciu podstawowych zasad mediacji tj. dobrowolności, bezstronności, neutralności, poufności, akceptowalności.
1. Realizując zasadę dobrowolności mediator dba, aby zgoda stron na mediację była potwierdzana w czasie spotkań indywidualnych przeprowadzanych odrębnie z każdą ze stron. Strony mogą wycofać się na każdym etapie postępowania mediacyjnego. Mediator ma świadomość, że strony mają prawo do odmowy udziału w mediacji i należy to uszanować nie wywierając na żadnej ze stron presji, aby zgodziły się na mediację. Warunek pełnej dobrowolności jest bezwzględny.
2. Przestrzegając zasady bezstronności mediator pamięta, że strony w mediacji mają równe prawa i powinny być traktowane jednakowo. Nie wolno wyróżniać żadnej ze stron. Niedopuszczalne jest, aby mediator podjął się prowadzenia postępowania mediacyjnego, jeśli któraś ze stron jest z nim spokrewniona lub pozostaje w jakichkolwiek innych zależnościach.
3. Stosując się do zasady poufności mediator pamięta, że wszystko, co dzieje się w trakcie proces mediacji jest poufne i nie może być przekazywane żadnej instytucji lub osobie prywatnej. Poufność oznacza, że informacje uzyskane przez mediatora w trakcie mediacji są objęte tajemnicą. Mediator nie może ujawnić przebiegu mediacji, składanych w trakcie mediacji propozycji czy jakichkolwiek danych uzyskanych w trakcie trwania mediacji. Mediator nie będzie mógł być świadkiem w ewentualnym procesie między stronami mediacji (jedynie na zgodny wniosek stron). Dokumentacja przechowywana w związku z prowadzonymi mediacjami musi być zabezpieczona przed osobami niepowołanymi i przechowywana zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych
4.Neutralność mediatora oznacza, że mediator nie ma interesu w określonym rozwiązaniu sporu i wspiera strony w wypracowaniu takiego, które będzie najlepiej odpowiadało ich potrzebom i interesom. Mediator nie narzuca, nie sugeruje stronom rozwiązania, nie wypowiada swoich opinii na temat sporu. Rozwiązanie konfliktu zależy wyłącznie od stron mediacji. Rolą mediatora jest zagwarantowanie właściwego przebiegu mediacji, – czyli stworzenie stronom przestrzeni do bezpiecznej i rzeczowej rozmowy o problemie. Mediator nie zajmuje stanowiska wobec przedmiotu sporu. Mediator wspomaga negocjacje stron poprzez udrożnienie komunikacji między nimi, zadawanie pytań, umożliwiając dostrzeżenie innej perspektywy, aby umożliwić im na samodzielne rozwiązanie konfliktu.
5. Zasada akceptowalności - mediator nie prowadzi mediacji, jeżeli nie został zaakceptowany przez strony. Nikt nie ma prawa narzucać wyboru mediatora, którego odrzuciła jedna ze stron. Nie wolno także nikogo zmuszać do poddania się procesowi mediacji ani do zaakceptowania reguł procedury. Reguły te strony wypracowują na spotkaniu wspólnym. Mediator z ważnych przyczyn ma prawo do zrezygnowania z rozpoczęcia mediacji i przekazania jej innemu mediatorowi. W przypadku, gdy postanowienie wydane przez sąd było imienne poinformowania sądu o konieczności zmiany mediatora, wraz ze zgodą stronna innego mediatora, jeśli strony dokonały takiego wyboru.
W Polskim Centrum Mediacji mediator powinien stosować się do dodatkowych trzech zasad:
1. Profesjonalizmu - obowiązuje go pogłębianie wiedzy i doskonalenie umiejętność posługiwanie się posiadaną wiedzą zgodnie z dobrem i interesami obu stron. Mediator powinien bardzo dobrze znać techniki mediacji i właściwie stosować je do prowadzonej mediacji.
2. Bezinteresowności - mediator nie może wykorzystywać kontaktu ze stronami dla własnych korzyści. Nie może mieć żadnego osobistego interesu z faktu zawarcia ugody czy sposobu i form, w jakich zostanie zawarta.
3. Szacunku - mediator dba o zapewnienie bezpiecznych warunków rozmów. Strony powinny czuć się bezpieczne i być traktowane z szacunkiem.
Art. 3
1. Mediacja może być prowadzona we wszelkich problemach, konfliktach czy sporach dzielących strony, zarówno w sprawach pozasądowych jak i sądowych a w tym w sprawach:
a. z zakresu prawa karnego (również z nieletnim sprawcą czynu karalnego), w których istotne okoliczności nie budzą wątpliwości, co nie musi oznaczać przyznania się sprawcy do winy. Główne fakty dotyczące sprawy powinny być potwierdzone przez obie strony, co stanowi podstawę mediacji. Udział w mediacji nie może być wykorzystany, jako dowód przyznania się do winy w dalszym postępowaniu karnym,
b. z zakresu prawa cywilnego, pracowniczego, gospodarczego i administracyjnego
c. z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego celem pojednania małżonków, – jeżeli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa (art. 436 KPC) lub w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii dotyczących zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów, sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, kontaktów z dzieckiem oraz spraw majątkowych podlegających rozstrzygnięciu w wyroku orzekającym rozwód lub separację (art. 4452 KPC) Mediacja może być stosowana w sprawach opiekuńczych, a jej przedmiotem jest sposób wykonywania władzy rodzicielskiej (art. 5702 KPC).
ROZDZIAŁ II
Kto może zostać mediatorem
W tym rozdziale wyjaśniamy, jakie powinny być kwalifikacje moralno-etyczne mediatora, jaka powinien posiadać wiedzę i jakie doświadczenie w prowadzeniu mediacji.
Art. 4
Kwalifikacje moralno – etyczne mediatora:
uczciwość i bycie godnym zaufania,
otwartość
umiejętność okazywania szacunku innym, dokładność i odpowiedzialność
życzliwość
tolerancja
działanie bez przemocy
Art. 5
Mediator umie rozpoznawać granice swojej kompetencji, wartości i doświadczenia oraz orientuje się jak to może wpłynąć na jego możliwości prowadzenia mediacji w określonych warunkach.
Art.6
Uczciwość mediatora przejawia się w przestrzeganiu podstawowych zasad mediacji zwłaszcza: dobrowolności, bezstronności, neutralności, poufności, akceptowalności, szacunku, fachowości i bezinteresowności, a także w dokładności i rzetelności w kontaktach z innymi: mediatorami, z uczestnikami mediacji, z prokuratorami, sędziami, policjantami, stowarzyszeniami pozarządowymi oraz z wszystkimi innymi osobami fizycznym i prawnymi, z którymi mediator współpracuje.
Uczciwość i rzetelność mediatora polega także na tym, że ocenia regularnie sam siebie i jest otwarty na otrzymywanie takich ocen od innych.
Art. 7
Mediator stosuje sztukę aktywnego słuchania, jako jedną z najważniejszych umiejętności. Słucha bez osądzania, bez krytykowania, bez symulowania słuchania, zwracając uwagę na wszystkie aspekty komunikowania się uczestników sporu i śledząc uważnie to, o czym jest mowa i co jest najistotniejsze w komunikacie rozmówcy.
We wszystkim, co robi mediator powinien być uważny, dokładny i odpowiedzialny.
Art. 8
Mediator prowadzi mediację bez ponaglania stron i procesu mediacji, bez dążenia za wszelką cenę do ugodowego zakończenia. Celem nadrzędnym mediacji dla mediatora nie jest zawarcie ugody. To uczestnicy sporu podejmują decyzję o porozumieniu a zadaniem mediatora jest je wspierać, nie naruszając zasady dobrowolności, szanując wybory i decyzje stron. W toku mediacji jej uczestnicy spokojnie rozważają „za” i „przeciw”: mediator dba o bezstronność procesu, umożliwia dokonania wyboru przy uwzględnieniu w szerszym kontekście ich życia, czuwa, aby zaspokojone były ich interesy i zachowana równowaga. Sprawdza realność propozycji oraz możliwości wykonania warunków ugody. Okazuje uczestnikom mediacji życzliwość i szacunek. Kieruje się tolerancją, która oznacza przede wszystkim szanowanie odmiennych poglądów i opinii drugiego człowieka.
Art. 9
Mediator nie dąży do zawarcia ugody w sposób pochopny, w pośpiechu bez możliwości dokonania oceny wyboru podjętej decyzji.
Mediatorze, jeśli zauważysz, że często pouczasz ludzi lub grozisz im, jeśli chcesz ich „na siłę” przekonywać do tego, co tobie wydaje się najlepsze i jeśli nie potrafisz się zmienić, zrezygnuj z działalności mediatora.
Art. 10
Na wszystkich etapach postępowania mediacyjnego mediatora obowiązuje zasada dobrowolność oraz działanie bez nacisku. Mediator tworzy warunki umożliwiające podejmowanie przemyślanych i odpowiedzialnych decyzji. Istotne jest motywowanie do myślenia bez zachęcania do poddawania się przymusowi. Jeśli uczestnicy konfliktu sami wypracują warunki ugody, będzie ona trwalsza. Gdyż autorzy ugody zaakceptowali ją, rozumieją jej zapisy oraz sposób jej realizowania.
Art. 11.
Mediator powinien odbyć specjalistyczne szkolenie szkolenia i posiadać zasób wiedzy oraz umiejętność jej poprawnego stosowania. W praktyce oznacza to potrzebę nabywania doświadczenia w prowadzeniu mediacji. Warunkiem niezbędnym jest specjalistyczne szkolenie z zakresu prowadzonych mediacji jak i zdobywanie praktycznych umiejętności prowadzenia mediacji z doświadczonym mediatorem.
Art.12.
Wszyscy mediatorzy powinni przed prowadzeniem mediacji przejść szkolenie mediacyjne oraz stale dokształcać się w czasie dalszej działalności. Ten wymóg wynikający z Rekomendacji Rady Europy jest oficjalnie w Polsce obowiązujący tylko wobec mediatorów zajmujących się mediacjami z nieletnimi sprawcami czynów karalnych. Według standardów Polskiego Centrum Mediacji obowiązuje wszystkich mediatorów.
Art. 13
Mediatorzy powinni się rekrutować ze wszystkich grup społecznych, również mniejszościowych i mniejszości etnicznych.
ROZDZIAŁ III
Obowiązki i zadania mediatora
Art. 14.
Mediatora obowiązuje:
1. wiedza i rozumienie, na czym polegają etyczne wartości jego pracy (por. rozdz. II „Kto może zostać mediatorem”),
2. dokładna znajomość i umiejętność odpowiedniego stosowania zasad i reguł postępowania mediacyjnego,
3. wiedza o sprawiedliwości naprawczej i rozumienie, czym się ona różni od sprawiedliwości tzw. retrybutywnej, czyli odwetowej,
4. znajomość zasad prawnych, które leżą u podstaw prowadzenia mediacji,
5. nabycie i utrwalanie praktycznych umiejętności prowadzenia mediacji, a także ich doskonalenie,
6. wzbogacanie swojej wiedzy o treści związane z prowadzeniem mediacji w danej społeczności,
7. uczestniczenie w superwizjach z zakresu mediacji,
8. ocena własnych możliwości i umiejętności prowadzenia mediacji oraz stałe doskonalenie wiedzy i rozumienia procesu mediacji poprzez uczestnictwo w kursach, konferencjach, warsztatach, spotkaniach itp., a także zapoznawanie się na bieżąco z literaturą zarówno krajową jak i zagraniczną, dotyczącą problemów mediacji, negocjacji, komunikowania się i technik mediacyjnych.
9. mediatora obowiązuje także troska o rozwój Polskiego Centrum Mediacji, twórcze kreowanie perspektyw rozwoju Stowarzyszenia.
Art. 15
Dodatkowe obowiązki mediatora
Mediator wie, że:
1. strony maja prawo do pomocy prawnej, a także - w razie potrzeby, usług tłumacza,
2. osoby nieletnie mają prawo do pomocy rodzicielskiej lub opiekuna prawnego,
3. proces mediacyjny nie może być kontynuowany, jeśli któraś ze stron nie jest w stanie zrozumieć jego znaczenia,
4. w czasie prowadzenia bezpośredniej sesji mediacji należy wziąć pod uwagę brak równowagi pomiędzy uczestnikami mediacji,
Art.16
Zadania mediatora
1. ułatwianie wymiany poglądów i opinii między uczestnikami mediacji oraz pomoc w poznaniu ich świadomej motywacji, istoty konfliktu, potrzeb, oczekiwań i dążeń,
2. pomoc w zorientowaniu się w hierarchii ważności spraw oraz uczuciach i emocjach osób będących w sporze,
3. ułatwienie zrozumienia osobom będącym sporze, jakie warunki mogą być przez niech akceptowalne i jaka jest realność ich spełnienia,
4. uzgadnianie z uczestnikami mediacji wszystkich zapisów ugody części składowych ugody, żeby uniknąć nieporozumień i wyjaśnić wątpliwości.
ROZDZIAŁ IV
Prawa mediatora
Art. 17
Mediator, członek Polskiego Centrum Mediacji, ma prawo do:
1. zgłaszania do Zarządu Głównego PCM, Komisji Rewizyjnej i Komisji Etyki uwag, sugestii, propozycji zmian niezbędnych dla dalszego rozwoju mediacji i sprawiedliwości naprawczej w Polsce,
2. stałego podnoszenia własnych kwalifikacji poprzez kursy uzupełniające, uczestniczenie w konferencjach i spotkaniach krajowych i międzynarodowych, superwizjach, itp.
3. zdobywania certyfikatu mediatora, umiejętności trenera i dołączanie do grona osób przeprowadzających szkolenia dla przyszłych mediatorów,
4.otrzymywania informacji o nowych pozycjach naukowych i popularno-naukowych na tematy związane z mediacją i sprawiedliwością naprawczą,
5. korzystanie z publikacji PCM,
6. posiadanie legitymacji mediatora
ROZDZIAŁ V
Współdziałanie mediatorów
Art. 18.
1. Mediator współdziała z innymi mediatorami, traktuje ich z życzliwością i szacunkiem, pomaga i doradza, a także słucha opinii i rad innych. Przestrzega zasad: uprzejmości, lojalności i koleżeństwa,
2. mediator służy radą i udziela pomocy. Przestrzega, aby nie kolidowało to z interesami uczestników sporu, biorących udział w mediacji. Niedopuszczalne jest jakiekolwiek porozumiewanie się z którąś ze stron lub stronami mającymi uczestniczyć w mediacji prowadzonej przez innego mediatora bez jego wiedzy i zgody,
3. mediator stara się, by współdziałanie rozwijało się, a nie przekształcało w konkurencję,
4.ewentualne nieporozumienia między mediatorami powinny być rozwiązywane przez Zarząd Główny Polskiego Centrum Mediacji i Komisję Etyki.
Warszawa, wydanie czwarte poprawione 2021 (pierwsze wydanie Warszawa 2000)
